İzledim: III. Richard

Yaklaşık okuma süresi: 5 dakikaGeçtiğimiz sezon Nisan ayında, Aşk Ölsün oyunuyla Baba Sahne‘ye ilk defa yolum düştüğünde anlamıştım benim için uzun seneler sürecek bir deneyimin başladığını. Yeni sezonun ilk ayında bu defa Altıdan Sonra Tiyatro‘nun bir Shakespeare yapımı olan III. Richard‘ı izlemek üzere tuttum Baba Sahne’nin yolunu. Altıdan Sonra Tiyatro oyunlarını ekseriyetle Kumbaracı50‘de oynuyor. Fakat ben yolumu Beyoğlu ve civarına düşürmek konusunda epey beceriksiz olduğum için Anadolu Yakası turnelerini takip etmeye çalışıyorum.

Oyunla ilgili birkaç şey söylemeden önce Altıdan Sonra Tiyatro’nun oyunla ilgili yazdığı tanıtım cümlesini paylaşmak istiyorum. Zira tüm oyunu özetleyen, kendi içerisinde hoş bir tevazu barındıran tek cümlelik metni çok beğendim.

Shakespeare ustanın her şeyi mübah gören omurgasızlığıyla eze çiğneye, kanata kanırta en tepeye yükselen krallarından III.Richard, görmeyenler ve ille de görmek istemeyenler için kim bilir kaçıncı kez tiyatro sahnesinde.

Oyundan birkaç gün evvel, klasik oyunları izlemeden önce artık keyifli bir rutin hâline getirdiğim Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları ziyaretimi gerçekleştirdim. Özdemir Nutku çevirisini edindim. Oyunu okumaya başladıktan çok kısa bir süre sonra ise III. Richard’ın, VI. Henry‘nin devamı niteliğinde bir oyun olduğunu öğrendim. Fakat hem VI. Henry’nin üç bölümlük bir oyun olmasından hem de gösterime çok az bir süre kalmış olmasından dolayı yeterli vaktim olmadığından VI. Henry oyunu hakkında fikir sahibi olamadım. Seyir esnasında bunun pek bir eksikliğini hissetmedim. Yalnız bu eksiklik görme konusunda bir çelişkili bir hâl görüyorum. Okumadığım bir metin konusunda hissedeceğim eksikliklerin neler olacağının hiçbir zaman farkında olamayacağım için ne kadar okuyup kendimi oyuna hazırlarsam o düzeyde bir seyir keyfi yaşayacağımı bilerek hareket etmeye çabalıyorum.

Oyuncu kadrosundaki tanıdık isimlerden başlayayım yine. III. Richard rolünü Yiğit Sertdemir canlandırıyor. Kendisini yine Altıdan Sonra Tiyatro’nun Karabahtlı Kardeşlerin Bitmeyen Şen Gösterisi ve Yalınayak Müzikhol, İstanbul Şehir Tiyatroları’nın Hayal-i Temsil oyunlarından, katıldığı muhtelif söyleşilerin video kayıtlarından simaen tanıyorum. Oyunda benim için sürpriz olan isim ise Deniz Gürzumar oldu. Kendisini oyuncu kimliğinden çok müzisyen kimliğiyle tanıyorum. Bundan birkaç sene önce izlediğim İstanbul Devlet Tiyatroları’nın Sinan Süleymaniye’de oyununda kendisini sesinden tanımış ve epey şaşırmıştım. Bu defaki daha az şiddetli şaşkınlığımı henüz oyun biletini alırken Baba Sahne’nin internet sitesinde yaşadım. Diğer tüm oyuncuları sahnede ilk defa izledim.

III. Richard çok kanlı bir tahta çıkma hikâyesi. Benim şimdiye kadar bir şekilde temas ettiğim Shakespeare oyunlarından en fazla ölüm içereniydi sanırım. III. Richard kral olmak adına en yakınları da dahil olmak üzere çocuk, genç, yaşlı ayırt etmeksizin gözünden çıkarabileceği bir hırsa sahip. Öyle ki bu yolda kendisine her türlü desteği verenleri dahi amacına ulaştıktan sonra bir araç gibi görüp, kendisine ters düşen bir fikirlerine rastladığında ortadan kaldırabiliyor. İktidarı elinde tutmak, kendi bekasını korumak için defalarca oyunlar oynuyor, günaha bulanıyor. Duyduğu pişmanlığın kararlarını ele geçirmesine çoğu zaman fırsat vermese de yaptığı her şeyin ayırdında oluyor.

İşe bak! Kardeşlerini öldürt, kızıyla evlen!
Kazanmak için belirsiz bir yol.
Ama öylesine kana bulandım ki,
Günah günahı kışkırtacak.
Gözyaşı ve merhametin yeri yok bu gözlerde.
III. Richard

Kötülüğü yapar sonra da herkesten önce
Ben kopartırım patırdıyı.
Gizli kapaklı yaptığım işleri yüklerim başkalarının üstüne,
Sonra da hesap sorarım. (…)

Ama ben içimi çekip bir ayet okuyorum İncil’den:
“Sana kötülük yapana iyilikle karşılık ver”
Diye buyurmuş Tanrı.
Yani cascavlak alçaklığımı
Kutsal kitaptan aşırdığım kırpık sözlerle örtüyorum.
Yani iblisi oynarken, ermiş gibi görünüyorum.
III. Richard

Tıpkı Fırtına oyunundaki Caliban karakteri gibi III. Richard da Shakespeare tarafından çirkin tasvir edilmiş. Kambur ve bir ayağı aksak olarak. Oyunun birçok yerinde bu çirkinliğine türlü göndermeler yapılıyor. Oyunun bu çirkinlik olgusu üzerinden başından sonuna kadar süregelen bir dinamiği de var. Fakat benim en çok dikkatimi çeken Lady Anne ile arasında geçen sahneler oldu. III. Richard eşini ve babasını öldürdüğü Lady Anne’i kıvrak dili sayesinde yaptığı türlü laf cambazlıklarıyla kendisiyle evlenmeye ikna etmeye çalışıyor.

Görüşmemiştir sırtında zehir taşıyan
Bu kadar çirkin bir kurbağa.
Gözlerim hastalık kapmadan çek gir karşımdan.
Lady Anne
Bu durumda bir kadına hiç böyle bir kur yapılmış mıdır?
Bu durumdaki bir kadın hiç böyle ayartılmış mıdır?
III. Richard

Laf cambazlıkları demişken oyunun genelinde böyle hazırcevap ve iğneleyici bir üslup var. Karakterler arasındaki diyaloglar çoğu kereler bir atışma hâlinde sürüyor. Cevap verecek kişi söyleyeceği sözü kendisine yöneltilen söze benzer bir düzende kuruyor. Yine III. Richard ve Lady Anne arasında geçen konuşmalarda çok fazla örneği var.

Sözlerin yetmeyeceği kadar güzel kadın,
Uygun bir zamanda kendimi bağışlatayım sana.
III. Richard

Sözlerin yetmeyeceği kadar alçak herif,
Gidip asarsan kendini ancak o zaman bağışlarım seni.
Lady Anne

Varlığınız da günlerimi aydınlatıp hayat veriyor bana.
III. Richard
Karanlık gece gündüzünü karartsın, ölüm de yaşamını.
Lady Anne

Özetle beğendiğim, son zamanlarda beni sahnelemesiyle ve oyunculuklarıyla heyecanlandıran bir oyun oldu III. Richard. Yiğit Sertdemir harikulade bir seyir deneyimi sunuyor izleyicilere. Hakeza Cemre Gümeli ve Ceren Sevinç de göz dolduruyor sahnede. Altıdan Sonra Tiyatro oyunlarının daha sıkı bir takipçisi olacağı aşikar bundan böyle. Kasım ayı sonunda izlemeyi düşündüğüm He-Go oyununa dair planlarımı yaptım bile.

OYUN KÜNYESİ
Yazan: William Shakespeare
Yöneten: Yiğit Sertdemir
Sahne ve Kostüm Tasarımı: Candan Seda Balaban
Müzik: Burçak Çöllü
Oynayanlar: Burakhan Yılmaz, Cemre Gümeli, Ceren Sevinç, Deniz Gürzümar, Eren Demirbaş, Erkan Baylav, Feride Çetin, Tolga Bayraklı, Yeşim Sarı, Yiğit Sertdemir
Süre: 2 saat 15 dakika (2 perde)