İzledim: Tersine Dünya

Yaklaşık okuma süresi: 4 dakikaTersine Dünya bu sezon Devlet Tiyatroları‘nda izlediğim ikinci oyun oldu. İlki Ekim ayında Üsküdar Tekel Sahnesi’nde izlediğim Erkek Parkı oyunuydu. Tersine Dünya’yı annemle birlikte Kozyatağı Kültür Merkezi‘ndeki Gönül Ülkü ve Gazanfer Özcan Sahnesi‘nde izledik.

Oyun geçtiğimiz sene Kasım ayında Devlet Tiyatroları’nda prömiyer yapmış. Yine ona yakın zamanlarda Nilüfer Belediyesi Tiyatro da Engin Alkan yönetmenliğinde sahneye koymuş aynı oyunu. İstanbul’a turneye geldiklerinde Moda Sahnesi’nde afişlerine rastlıyordum. Uzun zamandır gözümün önünde olan bir oyun olmasına rağmen bu ay izleme fırsatı bulabildim.

Tersine Dünya, Orhan Kemal‘in 1968 yılında çeşitli dergilerde dizi şeklinde yayınladığı ancak vefatından sonra kitap olarak basılan aynı adlı romanından sahneye uyarlanan bir oyun. Oyunda yoksul bir mahalledeki insanların yaşayışları mizahi bir dille anlatılıyor. Daha da önemlisi tersine cinsiyetlerle. Oyundaki tüm karakterler alışageldiğimiz cinsiyet davranışlarının tersinde bir karakterde karşımıza çıkıyor. Erkekler kadın, kadınlar erkek normlarında bir hayat sürüyor. Öyle ki mahallenin delikanlısı, bitirimi, bekçisi, karakolun komiseri, cezaevinin müdürü, gardiyanı kadınlardan oluşuyor. Az sayıdaki erkekler ise ya tacize uğrarım korkusu ile evlerinden burunlarını çıkaramıyor, ev işlerini yapıyor, çocuklarına bakıyor ya da genelevlerde çalışıyorlar.

Oyunun tüm bunlarla birlikte bir olay örgüsü de var elbette. Mahallenin bitirimi Leyla, karıştığı çeşitli olaylar sonucunda cezaevine düşüyor. Eşi çocuğu ile yalnız yaşamaya başlıyor. Fakat bir zaman sonra hem maddi imkansızlıklar hem de Leyla’nın cezaevinde olmasını fırsat bilen komşu kadınların tacizlerine dayanamayarak iş aramaya başlıyor. Sonunda komşusu Hasan Bey’in eşi Hayriye Hanım’ın içten pazarlıklı yardımları ile bir iş buluyor. Bir zaman sonra da oğlu ile birlikte mahalleden taşınıyor. Derken bitirim Leyla cezaevinden tahliye oluyor. Mahalleye döndüğünde eşi ve oğlunu bulamayınca kara kara akıbetlerini düşünmeye başlıyor. Daha sonra Hayriye Hanım’la konuşunca onu terk ettiklerini varsayarak onlara kafa yormayı bırakıyor. Gittiği bir genelevdeki erkeğe aşık olarak eşinden boşanıp, onunla evlenmenin planlarını yapıyor. Tüm bu çarpık ilişkiler ve belirsiz durumlar oyunun finalindeki pavyon sahnesinde çözülüyor.

Oyunun özellikle ilk perde çok yüksek bir temposu var. Bir müzikal kadar yoğun olmasa da oyundaki sahne geçişleri, dekor değişimleri, anlık olaylara verilen tepkiler tüm oyuncuların koro halinde söyledikleri şarkı ve sözlerle yapılıyor. Bu nedenle müzikal denemese de müzikli bir oyun denilebilir sanıyorum Tersine Dünya için.

Oyunun oyuncu kadrosu da oldukça kalabalık. Sahnede gözden kaçırdığım olmuştur diye sonradan oyuncu listesini tekrar kontrol ettim. Hülya Çelik Kalebayır dışındaki tüm oyuncuları sahnede ilk defa izlemişim. Kendisini ise bundan yaklaşık üç sene önce Lütfen Kızımla Evlenir misiniz? oyununda yine göz dolduran bir rolde izlemiştim. Bu oyunda da bitirim Leyla rolündeki Özlem Güveli Türker ve Hasan Bey rolündeki Fikret Urucu ile birlikte oyunda en göze çarpan performansa sahipti.

Oyunun dekor tasarımını Şirin Dağtekin Yenen yapmış. Dekorun her bir alanı için özel bir çaba harcandığı çok belli. Oyunu izlerken bir çizgi romanın sayfaları arasındaymışım gibi hissettim. Dekorun saklı bölümlerinin açılması ile de tahayyül ettiğim çizgi romanın sayfaları değişmiş, yeni maceralara atılmış oldum.

Oyunla ilgili internette ufak tefek bir şeyler ararken 1993 yapımı bir filme rastladım. Fanatik Film resmi YouTube hesabında paylaşmış. Yine bir Tersine Dünya uyarlaması. Baş rollerini Demet Akbağ ve Rasim Öztekin oynuyor. İkisi de sevdiğim oyuncular. Yakın bir zamanda onu da izlemeye çalışacağım. Meraklısı için güzel bir film olabilir.

Her gün farklı bir yerden yara aldığımız şu zamanlarda iki saat boyunca dışarıdan soyut bir vakit geçirmek için konusuyla, oyunculukları ve müziğiyle ideal bir oyun Tersine Dünya.

OYUN KÜNYESİ
Yazan: Orhan Kemal
Oyunlaştıran: Mustafa Gültekin
Yöneten: Elif Erdal
Dekor Tasarımı: Şirin Dağtekin Yenen
Müzik: Can Atilla
Oyuncular: Özlem Güveli Türker, Ozan Uçar, Hülya Çelik Kalebayır, Fikret Urucu, Zeliha Güney, Elif Erdal, Fatma Öney, Gılman Kahyaoğlu, Seval Gökçe, Ayla Baki Yücesoy, Melek Gökçer, Nurhayat Boz, Jale Çiçek, Suna Selen, Yıltan Kahraman, Gökçe Aktaş, Hakan Dülger, Lalizer Kemaloğlu, Tilbe Taşlı, Eda Şahin, Merve Çağla Kuru, M. Onur Kurşun, Vehbi Akıntürk, Erdem Sazak, Meriç Akay, Ezgi Baykal, Füruzan Çokol, Dinçer Simsar, Hazal Altıntaş, Alparslan Aydın, Handan Ölçener